Lesmateriaal

ONDERZOEK NAAR HET GEBRUIK VAN LESMATERIAAL OVER GEZONDHEID IN HET ONDERWIJS

Niels Aandeweg, Stagiair Marketing & Communicatie GGD Nieuwe Waterweg Noord
Rita Niland, Documentaliste GGD Nieuwe Waterweg Noord
Documentatiecentrum GGD Nieuwe Waterweg Noord
Juni 2006

LESKISTEN
Leskisten zijn een ideale manier om kinderen iets te bij te brengen. Kinderen leren over het algemeen sneller door dingen zelf te ontdekken, met leskisten is dit goed mogelijk. Kinderen zijn namelijk extreem te beïnvloeden via hun zintuigen. Door dingen te zien, te horen en te voelen zullen zij snel informatie over die onderwerpen tot zich nemen. Een leskist bij de GGD Nieuwe Waterweg Noord bestaat uit: boeken, zowel voor de leerlingen als voor de docenten, beeld- en geluidsmateriaal en tastbare voorwerpen die met het thema te maken hebben.

AANLEIDING ONDERZOEK
De meeste GGD’en lenen lesmateriaal op het gebied van gezondheidszorg uit aan basis- en voortgezet onderwijs, enkele ook aan peuterspeelzalen. Bij GGD Nieuwe Waterweg Noord wordt dit vooral gedaan in de vorm van leskisten. Deels zijn dit zelf samengestelde combinaties van videobanden, dvd’s, software, boeken voor leerlingen en docenten, maar deels ook complete pakketten die worden aangeboden door uitgevers. Op http://www.ggdnwn.nl/voorlichting_advies.php (verouderde link) staat informatie over de door ons zelf samengestelde leskisten. Met name de bij uitgevers aangeschafte lespakketten zijn verouderd. Soms was de inhoud van zelf samengestelde leskisten aan vervanging toe.
Het samenstellen van nieuwe leskisten is een taak die er nogal eens bij inschiet. In januari 2006 is bij GGD Nieuwe Waterweg Noord een stagiair van de opleiding Marketing en Communicatie gestart. Zijn eerste opdracht was landelijk na te gaan welke leskisten veel worden uitgeleend, welke inhoud deze hebben, of er kosten aan de uitleen zijn verbonden en op welke manier er promotie voor de leskisten wordt gemaakt.

AANPAK VAN HET ONDERZOEK
Allereerst is gestart met het zoeken van informatie over leskisten op de internetsites van de GGD’en in Nederland. Dat viel tegen. Over het algemeen is hierover weinig informatie te vinden op de sites. De 21 GGD’en die wel informatie op hun site hebben vermeld, zijn opgenomen in de voorlopige inventarisatie. Vervolgens is gezocht op GGD Kennisnet, maar dat leverde nauwelijks extra informatie op.
De 21 geselecteerde GGD’en zijn per e-mail benaderd met een vragenlijst. Via de mailinglijst voor documentalisten zijn alle documentalisten persoonlijk benaderd. Van de 21 GGD’en hebben er 13 de vragenlijst ingevuld, dit was voldoende om conclusies te trekken. Zie: kennisnet
(opmerking: deze pagina is uitsluitend te bekijken door medewerkers van een GGD, anderen kunnen het rapport desgewenst opvragen via Gezondwijs).
De vragenlijst is te vinden in bijlage 1.
Omdat openbare bibliotheken, onderwijsbegeleidingsdiensten en andere instanties zich ook bezighouden met de uitleen van lesmateriaal, werd deze instellingen dezelfde vraag gesteld via Nedbib-l, een mailinglijst waarop ongeveer 2.300 Nederlandse bibliotheken zijn geabonneerd. Hierop kwamen nauwelijks reacties.
Telefonisch is contact gezocht met een aantal openbare bibliotheken, wat niet veel informatie opleverde. De Bibliotheek Rotterdam is bezocht. Deze bibliotheek heeft een uitgebreide afdeling voor de uitleen van materiaal aan scholen. Maar het onderdeel gezondheidszorg is daar niet ruim vertegenwoordigd. Opvallend is dat de kosten voor het lenen van de leskist “Pesten” € 125 bedraagt. Vragen via het forum van de bibliotheek.pagina en het forum bij Bibliotheek.nl leverden geen extra informatie op.

RESULTAAT

AANTAL THEMA’S EN DOELGROEPEN
Uit het onderzoek bleek dat GGD’en gemiddeld over negen verschillende thema’s leskisten hebben. De meeste leskisten zijn bestemd voor het basisonderwijs (77,3%). Hieronder een tabel met de populairste en minder populaire leskisten.
(tabel niet opgenomen)

UITLEENREGELS EN -PROCEDURE
De gemiddelde uitleenperiode bedraagt vier weken. Meestal zijn er geen kosten aan uitleen verbonden. Wel wordt een vergoeding gevraagd als instellingen een leskist incompleet inleveren. Vaak wordt de nieuwprijs van het ontbrekende materiaal berekend. Bij openbare bibliotheken is het gebruikelijk dat er jaarlijks een percentage van de vergoeding af gaat. Een aantal GGD’en vraagt een borg. Het komt voor dat GGD’en geen kosten in rekening brengen bij het verdwijnen van materiaal, omdat dit de moeite niet loont.
Sommige GGD’en brengen de leskisten naar de scholen, bij andere moeten de scholen deze zelf, al dan niet na het maken van een afspraak, ophalen. De uitleenadministratie wordt grotendeels handmatig bijgehouden, soms wordt een computersysteem gebruikt.

PROMOTIE
Er wordt over het algemeen weinig promotie voor de leskisten gemaakt. Veelal is de informatie uitsluitend te vinden op de website van de betreffende GGD. De meeste promotie is waarschijnlijk mondeling, als medewerkers van de GGD’en contact hebben met scholen. Een GGD gebruikt een ‘leskistenwaaier’, die er leuk uitziet. Sommige GGD’en sturen jaarlijks een mailing of verzenden een nieuwsbrief als er een nieuwe leskist is aangeschaft. GGD Twente heeft een speciale website voor de leskisten.
Uit het onderzoek zijn veel ideeën naar voren gekomen voor de manier waarop de promotie aangepakt zou kunnen worden. Bijvoorbeeld via posters, menukaarten, folders, voorlichting op scholen, het versturen van duidelijke overzichten met foto’s etc. Ideeën zijn er genoeg. Maar vaak ontbreekt het aan voldoende geld en tijd om deze uit te werken en uit te voeren.

LITERATUURVERWIJZINGEN
Op de website lesmateriaal zijn links te vinden naar overzichten van leskisten bij GGD’en en onderwerpen die daarmee te maken hebben. Deze verzameling van links wordt regelmatig aangevuld.
Het is aan te raden de volgende link in een rss-reader op te nemen: rss
BIJLAGE

ENQUÊTEVRAGEN
1. Welke leskisten zijn er bij u aanwezig (welke thema's)? Het gaat zowel om de gekochte pakketten als de door u zelf samengestelde.
2. Heeft u een uitgebreide inhoudsopgave?
3. Heeft u eventuele 'uitleencijfers' of kunt u omschrijven welke leskisten populair zijn?
4. Hoe is het uitlenen van de leskisten geregeld, is er een bepaald systeem? Voldoet dit?
5. Wat is de gemiddelde periode dat een leskist wordt geleend?
6. Zijn hier aan kosten verbonden?
7. Worden er kosten in rekening gebracht bij het incompleet inleveren?
8. Welke promotie is er?
9. Heeft u meer ideeën voor promotie?
10. Heeft u verder nog tips of heeft u zelf onderzoek gedaan?

Opmerking: links uit dit artikel zijn verouderd. Het originele rapport, inclusief de tabellen, is terug te vinden bij GGD Nederland in pdf-vorm.